Perth,તા.૨૫

મંગળ ગ્રહ પર વૈજ્ઞાનિકોએ ઈતિહાસની સૌથી મોટી સફળતા હાંસલ કરી છે. વૈજ્ઞાનિકોએ મંગળ પર પાણી શોધી કાઢ્યું છે જેને તેઓ સેંકડો વર્ષોથી શોધી રહ્યા હતા. વૈજ્ઞાનિકોની આ મોટી શોધ બાદ મંગળ પર જીવનની શક્યતા વધી ગઈ છે. જેમ પૃથ્વી પર દરેક જગ્યાએ પાણી હાજર છે. પૃથ્વીની સપાટીનો લગભગ ૭૦ ટકા ભાગ પાણીથી ઢંકાયેલો છે. પાણી હવામાં, સપાટી પર અને ખડકોની અંદર હોય છે. ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય પુરાવા સૂચવે છે કે આશરે ૪.૩ અબજ વર્ષો પહેલાથી પૃથ્વી પર પાણી અસ્તિત્વમાં છે. પરંતુ મંગળ પર પાણીનો ઈતિહાસ ઘણો અનિશ્ચિત રહ્યો છે.

મંગળ પર ક્યારે, ક્યાં અને કેટલા સમય સુધી પાણી પ્રથમ વખત દેખાયું તે નક્કી કરવું એ બધા સળગતા પ્રશ્નો છે જે મંગળ પર સંશોધનને આગળ ધપાવે છે. જો મંગળ પર જીવન શક્ય બન્યું હોત, તો ત્યાં થોડું પાણી જરૂરી હોત. અમે મંગળની ઉલ્કાપિંડમાં હાજર ખનિજ ઝિર્કોનનો અભ્યાસ કર્યો અને જાણવા મળ્યું કે ૪.૪૫ અબજ વર્ષો પહેલા ઝિર્કોન સ્ફટિકો બન્યા ત્યારે પાણી હાજર હતું. સાયન્સ એડવાન્સિસ જર્નલમાં આજે પ્રકાશિત થયેલા અમારા પરિણામો મંગળ પર પાણીના સૌથી જૂના પુરાવા પ્રદાન કરી શકે છે.

મંગળ પર પાણીના પુરાવા સૌપ્રથમ ૧૯૭૦ના દાયકામાં મળ્યા હતા, જ્યારે નાસાના મરીનર ૯ અવકાશયાનએ મંગળની સપાટી પર નદીની ખીણોની તસવીરો લીધી હતી. બાદમાં માર્સ ગ્લોબલ સર્વેયર અને માર્સ એક્સપ્રેસ સહિતના ઓર્બિટલ મિશનોએ સપાટી પર હાઇડ્રેટેડ માટીના ખનિજોની વ્યાપક હાજરી શોધી કાઢી હતી. આને પાણીની જરૂર પડે છે. મંગળની નદીની ખીણો અને માટીના ખનિજો મુખ્યત્વે નોઆચિયન ભૂપ્રદેશમાં જોવા મળે છે, જે મંગળના લગભગ ૪૫ ટકા ભાગને આવરી લે છે. આ ઉપરાંત, ભ્રમણકક્ષાએ હેસ્પેરિયન વિસ્તારોમાં ’આઉટફ્લો ચેનલ્સ’ તરીકે ઓળખાતા મોટા પૂરના નાળા પણ શોધી કાઢ્યા હતા. આ સપાટી પર પાણીની ટૂંકા ગાળાની હાજરી સૂચવે છે, કદાચ ભૂગર્ભજળમાંથી. મંગળ પરના પાણીના મોટા ભાગના અહેવાલો ત્રણ અબજ વર્ષ કરતાં જૂની સામગ્રી અથવા ભૂપ્રદેશમાં પાણીની હાજરી સૂચવે છે.

એવું પણ સૂચવવામાં આવ્યું હતું કે મંગળ પર ૪.૪૫ અબજ વર્ષ પહેલાં પ્રારંભિક વૈશ્વિક મહાસાગર હોઈ શકે છે. અમારા અભ્યાસમાંથી સૌથી મોટું ચિત્ર એ છે કે ૪.૪૫ અબજ વર્ષ પહેલાં મંગળની સપાટીની પ્રારંભિક રચના દરમિયાન મેગ્મેટિક હાઇડ્રોથર્મલ સિસ્ટમ્સ સક્રિય હતી. તે સ્પષ્ટ નથી કે આનો અર્થ એ છે કે આ સમયે પાણી સપાટી પર સ્થિર હતું, પરંતુ અમને લાગે છે કે તે શક્ય છે. તે સ્પષ્ટ છે કે મંગળની સપાટી, પૃથ્વીની જેમ, તેની રચના પછી તરત જ તેની સપાટી પર પાણી હતું