New Delhi,તા.૩૧

નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે આજે શુક્રવારે સંસદમાં ચાલુ નાણાકીય વર્ષનો આર્થિક સર્વે રજૂ કર્યો છે. આર્થિક સર્વેક્ષણને દેશની આર્થિક સ્થિતિનો હિસાબ કહેવામાં આવે છે. સર્વે મુજબ, નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૫-૨૬માં ભારતનો જીડીપી વૃદ્ધિ દર ૬.૩ ટકાથી ૬.૮ ટકાની વચ્ચે રહી શકે છે. આ અંદાજ સૂચવે છે કે આવતા વર્ષે પણ આર્થિક પ્રવૃત્તિ ધીમી રહેશે. સર્વેમાં આશા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે કે ફુગાવો નિયંત્રણમાં રહેશે. જ્યારે વપરાશ સ્થિર રહી શકે છે. છ મહિનાના ટૂંકા ગાળા પછી આર્થિક સર્વેક્ષણ ૨૦૨૪-૨૫ આવ્યું છે. છેલ્લો આર્થિક સર્વે જુલાઈ ૨૦૨૪ માં સામાન્ય ચૂંટણીઓ પછી રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. તેને ૨૨ જુલાઈ, ૨૦૨૪ ના રોજ નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ દ્વારા સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું.

આ સર્વે રિપોર્ટ નાણા મંત્રાલયના મુખ્ય આર્થિક સલાહકાર દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ભારતને  સ્વતંત્રતાના  ૧૦૦ વર્ષ પૂર્ણ  થાય  ત્યાં સુધીમાં વિકસિત દેશ બનાવવા માટે, આગામી એક કે બે દાયકા સુધી સરેરાશ ૮% ની સ્થિર  જીડીપી વૃદ્ધિ હાંસલ કરવાની જરૂર  છે. સર્વેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ’જ્યારે આ વિકાસ દર લક્ષ્ય વિશે કોઈ પ્રશ્ન નથી, ત્યારે એ જોવું પણ મહત્વપૂર્ણ છે કે વૈશ્વિક વાતાવરણ (રાજકીય અને આર્થિક) ભારતના વિકાસ પરિણામોને અસર કરશે.’

નબળા ઉત્પાદન ક્ષેત્ર અને ધીમા કોર્પોરેટ રોકાણને કારણે, ભારતનો વિકાસ દર નાણાકીય વર્ષ ૨૪-૨૫ માં ઘટીને ૬.૪% થવાનો અંદાજ છે, જે ચાર વર્ષમાં સૌથી ધીમો વિકાસ છે અને નાણાકીય વર્ષ ૨૩-૨૪ માં નોંધાયેલા વિકાસ કરતા વધુ ઝડપી ઘટાડો છે. નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૩-૨૪ દરમિયાન ભારતનો જીડીપી વૃદ્ધિ દર ૮.૨ ટકા હતો. ભારતીય અર્થતંત્ર ૨૦૨૨-૨૩માં ૭.૨ ટકા અને ૨૦૨૧-૨૨માં ૮.૭ ટકાના દરે વધ્યું.

ફુગાવા અંગે, સર્વેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૫-૨૬માં કોમોડિટીના ભાવમાં વધારો થવાનું જોખમ મર્યાદિત જણાય છે. જોકે, વૈશ્વિક દબાણ હજુ પણ એક મુદ્દો છે. નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૫ ના ચોથા ક્વાર્ટરમાં શાકભાજીના ભાવમાં મોસમી ઘટાડો અને ખરીફ પાકના આગમનને કારણે ખાદ્ય ફુગાવો ઓછો થવાની ધારણા છે. આર્થિક સર્વેક્ષણમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે પ્રતિકૂળ વૈશ્વિક પરિસ્થિતિઓનો સામનો કરવા માટે, વ્યૂહાત્મક અને સમજદાર નીતિ વ્યવસ્થાપનની સાથે સ્થાનિક મૂળભૂત બાબતોને વધુ મજબૂત બનાવવાની જરૂર પડશે. જાહેર મૂડી ખર્ચમાં વધારો અને વ્યવસાયિક અપેક્ષાઓમાં સુધારો થવાથી રોકાણ પ્રવૃત્તિમાં વધારો થવાની અપેક્ષા છે, એમ તેમાં જણાવાયું છે.

સર્વે મુજબ, આપત્તિ-સ્થિતિસ્થાપક શહેરીકરણ, જાહેર પરિવહન, વારસા સ્થળો, સ્મારકો અને પર્યટન સ્થળોના સંરક્ષણ અને જાળવણીની જરૂર છે. આ અહેવાલમાં ગ્રામીણ જાહેર માળખાગત સુવિધાઓ, જેમાં કનેક્ટિવિટીનો સમાવેશ થાય છે, પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. “અમારી ચોખ્ખી શૂન્ય પ્રતિબદ્ધતાઓને કારણે નવીનીકરણીય ઉર્જા ક્ષમતા બનાવવા પર વધારાનો ભાર મૂકવામાં આવી રહ્યો છે,” સર્વેમાં જણાવાયું છે. આર્થિક સર્વેક્ષણ મુજબ, સરકારના વિવિધ સ્તરે બજેટ મર્યાદાઓ છે. કાર્યક્રમ અને પ્રોજેક્ટ આયોજન, ધિરાણ, બાંધકામ, જાળવણી, મુદ્રીકરણ અને અસર મૂલ્યાંકન જેવા ઘણા મહત્વપૂર્ણ માળખાગત ક્ષેત્રોમાં ખાનગી ભાગીદારીને વેગ આપવાની જરૂર છે.

“અમારો ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર પ્રોગ્રામ વિવિધ પીપીપી મોડેલોને સમર્થન આપે છે,” સર્વેમાં જણાવાયું છે. સર્વે મુજબ, સરકારે રાષ્ટ્રીય માળખાગત પાઇપલાઇન, રાષ્ટ્રીય મુદ્રીકરણ પાઇપલાઇન અને પીએમ-ગતિ શક્તિ જેવા સુવિધા તંત્ર સ્થાપિત કર્યા છે, જેના કારણે પ્રગતિ થઈ છે. નાણાકીય બજાર નિયમનકારોએ ખાનગી ભાગીદારીને પ્રોત્સાહન આપવા માટે સુધારા કર્યા છે. આમ છતાં, ઘણા મુખ્ય ક્ષેત્રોમાં ખાનગી સાહસોની ભાગીદારી હજુ પણ મર્યાદિત છે. ખાનગી ભાગીદારી વધારવા માટેની વ્યૂહરચના માટે વિવિધ સ્તરે સરકારો, નાણાકીય બજારના ખેલાડીઓ, પ્રોજેક્ટ મેનેજમેન્ટ નિષ્ણાતો અને આયોજકો અને ખાનગી ક્ષેત્ર જેવા તમામ હિસ્સેદારો દ્વારા સંકલિત પગલાં લેવાની જરૂર છે.