New Delhi,તા.11

મંગળવારે પ્રકાશિત થયેલા એક નવા અહેવાલ મુજબ, વિશ્વના ટોચના 20 સૌથી પ્રદૂષિત શહેરોમાંથી 13 ભારતમાં છે, જેમાં આસામનું બાયર્નિહાટ આ યાદીમાં ટોચ પર છે.

સ્વિસ એર ક્વોલિટી ટેકનોલોજી કંપની IQAir દ્વારા રજૂ કરાયેલા વર્લ્ડ એર ક્વોલિટી રિપોર્ટ 2024માં જણાવાયું છે કે, દિલ્હી વૈશ્વિક સ્તરે સૌથી પ્રદૂષિત રાજધાની શહેર રહ્યું છે, જ્યારે ભારત 2024માં વિશ્વના પાંચમા સૌથી પ્રદૂષિત દેશ તરીકે સ્થાન મેળવ્યું છે, જે 2023માં ત્રીજા ક્રમે હતું.

રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે, ભારતમાં 2024માં PM2.5 ની સાંદ્રતામાં 7 ટકાનો ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો, જે સરેરાશ 50.6 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘનમીટર હતો, જે 2023માં 54.4 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘનમીટર હતો. છતાં, વિશ્વના 10 સૌથી પ્રદૂષિત શહેરોમાંથી છ ભારતમાં છે.

દિલ્હીમાં પ્રદૂષણનું સ્તર સતત ઊંચું રહ્યું છે, જેમાં વાર્ષિક સરેરાશ PM2.5 સાંદ્રતા 91.6 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટર હતી, જે 2023 માં 92.7 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટરથી લગભગ યથાવત રહી છે.

વિશ્વના ટોચના 20 સૌથી પ્રદૂષિત શહેરોમાં 13 ભારતીય શહેરો બાયર્નિહાટ, દિલ્હી, મુલ્લાનપુર (પંજાબ), ફરીદાબાદ, લોની, નવી દિલ્હી, ગુરુગ્રામ, ગંગાનગર, ગ્રેટર નોઇડા, ભીવાડી, મુઝફ્ફરનગર, હનુમાનગઢ અને નોઇડા છે.

એકંદરે, 35 ટકા ભારતીય શહેરોમાં વાર્ષિક PM2.5 સ્તર WHO ની 5 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટરની મર્યાદા કરતાં 10 ગણા વધુ હોવાનું નોંધાયું છે. ભારતમાં વાયુ પ્રદૂષણ એક ગંભીર સ્વાસ્થ્ય જોખમ છે, જે અંદાજે 5.2 વર્ષ સુધી આયુષ્ય ઘટાડે છે.

ગયા વર્ષે પ્રકાશિત થયેલા લેન્સેટ પ્લેનેટરી હેલ્થ અભ્યાસ મુજબ, 2009 થી 2019 દરમિયાન ભારતમાં દર વર્ષે લગભગ 1.5 મિલિયન મૃત્યુ P2.5 પ્રદૂષણના લાંબા ગાળાના સંપર્ક સાથે સંકળાયેલા હોવાનું સંભવત: માનવામાં આવે છે.

PM2.5 એ 2.5 માઇક્રોન કરતા નાના વાયુ પ્રદૂષણના કણોનો ઉલ્લેખ કરે છે, જે ફેફસાં અને લોહીના પ્રવાહમાં પ્રવેશી શકે છે, જેના કારણે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ, હૃદય રોગ અને કેન્સર પણ થઈ શકે છે. સ્ત્રોતોમાં વાહનોના એક્ઝોસ્ટ, ઔદ્યોગિક ઉત્સર્જન અને લાકડા અથવા પાકના કચરાને બાળવાનો સમાવેશ થાય છે.

WHO ના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય વૈજ્ઞાનિક અને આરોગ્ય મંત્રાલયના સલાહકાર સૌમ્યા સ્વામીનાથને જણાવ્યું હતું કે ભારતે હવા ગુણવત્તા ડેટા સંગ્રહમાં પ્રગતિ કરી છે પરંતુ પૂરતી કાર્યવાહીનો અભાવ છે.”અમારી પાસે ડેટા છે; હવે આપણને કાર્યવાહીની જરૂર છે. કેટલાક ઉકેલો સરળ છે જેમ કે બાયોમાસને LPG થી બદલવા.

ભારતમાં પહેલાથી જ આ માટે એક યોજના છે, પરંતુ આપણે વધારાના સિલિન્ડરો પર વધુ સબસિડી આપવી જોઈએ. પહેલું સિલિન્ડર મફત છે, પરંતુ સૌથી ગરીબ પરિવારો, ખાસ કરીને મહિલાઓને વધુ સબસિડી મળવી જોઈએ. આનાથી તેમનું સ્વાસ્થ્ય સુધરશે અને બહારનું વાયુ પ્રદૂષણ ઘટશે,” તેણીએ પીટીઆઈને એક મુલાકાતમાં જણાવ્યું.

શહેરોમાં, જાહેર પરિવહનનો વિસ્તાર કરવા અને ચોક્કસ કાર પર દંડ લાદવાથી મદદ મળી શકે છે. “પ્રોત્સાહનો અને દંડનું મિશ્રણ જરૂરી છે,” તેણીએ કહ્યું.